قسمت سوم آموزش لینوکس - package managers

منابع نرم افزاری Repositories

در لینوکس شما زمانی که میخواهید یه برنامه ای را نصب کنید خیلی وقت ها نیاز نیست به سراغ فایل اجرایی اون برید و دانلود و مانند ویندوز با دکمه های NEXT اون رو نصب کنید. منابع نرم افزاری در اینترنت وجود دارند که سیستم عامل شما به آن ها متصل میشود و برنامه ای را که میخواهید نصب میکند، نکته باحالی که اینجا هست همونطوری که در قسمت قبل هم گفتیم برخی از این برنامه ها برای نصب نیاز به یکسری برنامه و کتابخانه دیگر دارند این Package Manager ها که در لینوکس وظیفه نصب برنامه ها از Repositoryها را برعهده دارند این نیازمندی ها را تشخیص میدهند و برای شما نصب میکنند.

هریک از توزیع های لینوکس منابع و Repository های خود را دارد و به نحوی آن را مدیریت میکند. در توزیع های Debian Based ابزارهای apt-get, dpkg, apt برای مدیریت این منابع استفاده میشوند در این توزیع ها packageها پسوند deb. دارند و از استاندارد نام گذاری زیر استفاده میکنند:

NameOfPackage-VersionOfPackage-Release-Arch.deb

اما در ماشین های debian base سیستم عامل کجا دنبال این منابع است ؟

cat /etc/apt/sources.list

اما در همین مسیر یک پوشه به اسم sources.list.d وجود دارد که شما میتوانید Repoهای خود را در آن قرار دهید. (به نظرتون مزیت این کار نسبت به اینکه در sources.list قرار بدیم مخازن رو چیست؟)

اما همه ما اگر یه بار خودمون یه لینوکس نصب کرده باشیم احتمالا دیدیم که درهمان مراحل اولیه به ما گفته اند دستور زیر را اجرا کنید:

sudo apt-get update

کار این دستور چیه؟ در حقیقیت این دستور به سراغ منابعی که ما به سیستم عامل به عنوان Repository معرفی کردیم میرود و لیست برنامه هایی که در این مخازن دارد را دریافت و Cache میکند … تاکید میکنم تنها لیست برنامه ها !!! چرا اینکار اتفاق میافتد ؟ برای اینکه زمانی که ما با دستور زیر میخواهیم برنامه ای با نام firefox مثلا نصب شود ( اسم رو مثال زدم ممکنه اسم برنامه پسوند و پیشوند داشته باشه خیلی به این چیزاش گیر ندید :) ) به سراغ مخازنی که بهش معرفی کردیم میرود و از همان Cache متوجه میشود این برنامه در کدام مخزن در دسترس است تا بتواند آن را نصب کند

sudo apt-get install firefox

زمانی که شما برنامه ای را شروع به نصب میکنید در ابتدا یه سری اطلاعات به شما میدهد که نیازمندی های این برنامه چیست؟ چقدر از Disk شما قرار است اشغال شود، چه میزان دانلود باید انجام بدید و بعد از تایید شما یکی یکی نیازمندی ها دانلود و Unpack و نصب میشوند. گاهی شما نمیخواهید برنامه را نصب کنید و تنها میخواهید آن را دانلود کنید در اینجا از دستور زیر استفاده میکنید

sudo apt-get download firefox

برای حذف برنامه هم میتونید حدس میزنید که دستور این است:

sudo apt-get uninstall firefox

یادتون باشه با این دستور فقط برنامه حذف میشود اگر بخواهید تنظیمات هم حذف کنید باید از دستور purge استفاده کنید.

خب یه دستور دیگه هم زیاد دیدید:

sudo apt-get upgrade

این دستور به سراغ Cache ایجاد شده پس از apt-get update میرود، تمام برنامه های نصب شده شما را با Cache مقایسه میکند و اگر ورژن جدیدی از آن آمده باشد برنامه ها را بروزرسانی میکند. دقت کنید این دستور به سراغ اینترنت نمیرود بلکه از Cache ایجاد شده استفاده میکند که ببنید نسخه جدیدی وچود دارد یا خیر.

خب یادتونه با دستور download گفتیم میتونیم deb. برنامه را دانلود کنیم؟ حالا همون فایل دانلود شده را با دستور dpkg میتوانیم نصب کنیم:

dpkg -i firefox.deb

اینجا اگر dependency لازم باشد دیگه اونو خودش نصب نمیکنه به شما خطا میدهد که بروید نصب کنید البته با دستور زیر میتونید dependency هایی که نیاز بودن و نصب نشدن رو نصب کنید

apt-get insall -f

حالا اگر لیست packageها نصب شده را بخواهیم چه کنیم؟

dpkg -l

اما خب حالا بریم سراغ توزیع های دیگه لینوکس که RedHat Baseها ازشون استفاده میکنن(RedHat- CentOs)

دستور مدیریت YUM

پکیج های ماشین های RedHat Base پسوند rpm. دارند، برای مدیریت Package ها در این نوع سیستم عامل ها از دستور yum استفاده میکنیم دستور dnf هم دستور جدید اینکار است. اینجا هم اگر نیاز داریم Repoها را ببینیم باید به مسیر etc/yum.conf/ یا /etc/yum.repos.d/ سر بزنیم البته که در فدورا این مسیر وجود ندارد چرا که dnf دارد جایگزین yum میشود.

 cat /etc/yum.repo.d/fedora.repo

 [fedora]
name=Fedora $releasever - $basearch
#baseurl=http://download.example/pub/fedora/linux/releases/$releasever/Everything/$basearch/os/
metalink=https://mirrors.fedoraproject.org/metalink?repo=fedora-$releasever&arch=$basearch
enabled=1
countme=1
metadata_expire=7d
repo_gpgcheck=0
type=rpm
gpgcheck=1
gpgkey=file:///etc/pki/rpm-gpg/RPM-GPG-KEY-fedora-$releasever-$basearch
skip_if_unavailable=False

[fedora-debuginfo]
name=Fedora $releasever - $basearch - Debug
#baseurl=http://download.example/pub/fedora/linux/releases/$releasever/Everything/$basearch/debug/tree/
metalink=https://mirrors.fedoraproject.org/metalink?repo=fedora-debug-$releasever&arch=$basearch
enabled=0
metadata_expire=7d
repo_gpgcheck=0
type=rpm
gpgcheck=1
gpgkey=file:///etc/pki/rpm-gpg/RPM-GPG-KEY-fedora-$releasever-$basearch
skip_if_unavailable=False

[fedora-source]
name=Fedora $releasever - Source
#baseurl=http://download.example/pub/fedora/linux/releases/$releasever/Everything/source/tree/
metalink=https://mirrors.fedoraproject.org/metalink?repo=fedora-source-$releasever&arch=$basearch
enabled=0
metadata_expire=7d
repo_gpgcheck=0
type=rpm
gpgcheck=1
gpgkey=file:///etc/pki/rpm-gpg/RPM-GPG-KEY-fedora-$releasever-$basearch
skip_if_unavailable=False

تو مسیر بالا میتونید Repo هایی که میخواهید را اضافه کنید اما همزمان این دستور معادل Update, upgrade در apt است.

yum update

یا مثلا زمانی که شما Install میزنید خودش میره اول update میکنه بعد نصب رو انجام میده

yum install firefox 

حالا اگر شما یه فایل rpm داشته باشید که بخواهید نصبش کنید کافیه از دستور زیر استفاده کنید

yum localinstall firefox.rpm

با دستور زیر هم میتوانید ببینید روی ماشین چه اتفاقاتی با yum رخ داده :

yum history

دستور مدیریت rpm

برای اینکه فایل های rpm را مدیریت کنیم از دستور rpm استفاده میکنیم. برای نصب package از دستور زیر استفاده میکنیم

rpm -i firefox.rpm

دستور rpm سوییچ های مختلفی دارد :

-i install
-e erase : remove package
-U upgrade : if not installed install it if it installed upgrade it
-v verbose: write verbose log
-K check sign : check integrity and sign it

rpm -ev firefox

چون خود rpm این package رو نصب کرده پاکش میکنه :)

برای اینکه فایل های کانفیگ package نصب شده را پیدا کنید از دستور زیر استفاده میکنید:

rpm -qc firefox

برای دیدن همه package های نصب شده میتوانیم از دستور زیر استفاده کنیم

rpm -qa

برای Extract کردن فایل های RPM میتوانیم از rpm2cpio استفاده کنیم:

rpm2cpio rpmname.rpm
cpio -idv < rpmname.cpio

اینجوری میتونیم محتوای داخلی rpm را ببینیم